Kościoły w Rzymie: najpiękniejsze świątynie stolicy Włoch

Jedną z rzeczy, którą najbardziej lubię w Rzymie, jest to, że w zasadzie można go zwiedzać zupełnie za darmo. Wystarczy wybrać się na spacer i wchodzić do każdego napotkanego kościoła – a jest ich w stolicy Włoch blisko 1000! Zachwycająca zabytkowa architektura i wnętrza, oryginalne dzieła malarstwa i rzeźby oraz inne wartościowe eksponaty sprawiają, że kościoły w Rzymie są zarazem świątyniami sztuki.

Spośród kilkuset kościołów Rzymu postanowiłam wybrać 12. Zdecydowałam się pogodzić w tym wpisie oczekiwania polskich turystów z moim sentymentem do niektórych miejsc w Rzymie. Mam nadzieję, że na mojej liście znajdziesz zarówno kościoły w Rzymie, których jeszcze nie znałeś, jak i te, które miałeś już okazję zwiedzić, ale dzięki temu wpisowi dowiesz się o nich czegoś nowego.

Jeśli kościoły w Rzymie znajdujące się na mojej liście są ci dobrze znane, zachęcam do zajrzenia do e-booka wydanego przez Italia Po Polsku pt. „Sekretne miejsca Rzymu”. W książce opisane zostały nietypowe atrakcje Wiecznego Miasta, w tym mniej znane świątynie oraz zaskakujące ciekawostki dotyczące tych bardziej znanych.

Bazylika św. Piotra

Zacznę od Watykanu, a nie samego Rzymu. Niewątpliwie jednak każdy turysta odwiedzający Rzym pragnie na własne oczy zobaczyć najważniejszą świątynię Kościoła Katolickiego czyli San Pietro. Wielokrotnie przebudowywane dzieło wielu wybitnych artystów (i ich mecenasów – papieży) to drugi co do wielkości kościół na świecie – pierwszy znajduje się w Jamasukro, stolicy Wybrzeża Kości Słoniowej, i jest uderzająco podobny do Bazyliki św. Piotra.

San Pietro zachwyca swoją słynną kopułą z zewnątrz, ale każdy chce zwiedzić również jej wnętrze – na to trzeba zwykle poczekać w kolejce, ale naprawdę warto. Barokowy baldachim nad grobem św. Piotra, Pietà Michała Anioła czy groby papieży to tylko niektóre skarby, które kryje. Podobnie jak trzy inne kościoły z mojej listy San Pietro nosi honorowy tytuł bazyliki większej, nadawany przez papieża.

Istnieje możliwość wykupienia kompleksowej wycieczki po Watykanie. W cenę wliczone jest zwiedzanie Muzeów Watykańskich (wejście bez kolejki), zwiedzanie Bazyliki św. Piotra z przewodnikiem oraz audioprzewodnik, który będzie towarzyszył nam podczas zwiedzania Rzymu pieszo.

Kościół Il Gesù

Kościół Najświętszego Imienia Jezusa w Rzymie czyli tzw. Il Gesù znajduje się na Piazza del Gesù w centrum Rzymu. To główny kościół zakonu jezuitów, powstały z inicjatywy samego jego założyciela, św. Ignacego Loyoli.

W historii sztuki uznawany jest powszechnie za prototyp kościoła barokowego. W szczególności jego fasada, z charakterystycznymi wolutami po bokach (spiralny ornament), stanowiła wzór naśladowany później w całej Europie.

Jednak z zewnątrz kościół Il Gesù wydaje się skromny w porównaniu z jego bogatym wnętrzem w stylu dojrzałego baroku i barwnymi, dynamicznymi malowidłami. Najbardziej zachwycające są te zdobiące sklepienia i kopułę – iluzjonistyczne, zdające się otwierać na Niebo, przedstawiające stłoczone postaci aniołów i świętych.

Kościół św. Agnieszki w Rzymie

Sant’Agnese in Agone to kościół będący ozdobą uwielbianego przez turystów miejsca w Rzymie – Piazza Navona. To tu, przed wejściem do kościoła św. Agnieszki, znajduje się słynna Fontanna Czterech Rzek autorstwa Gianlorenzo Berniniego, sam kościół natomiast zaprojektował jego główny rywal – Francesco Borromini.

Fasada świątyni, choć w pierzei budynków okalających plac, jest naprawdę imponująca. Kościół wieńczy okazała, wysoka kopuła, a po bokach znajdują się dwie wieże. W barokowym wnętrzu mieści się grób papieża Innocentego X oraz relikwiarz z czaszką św. Agnieszki. Zgodnie z tradycją męczennica zginęła właśnie w miejscu postawienia świątyni – w czasach starożytnych znajdował się tu stadion Dominicjana.

Santa Maria Maggiore

Kolejnym kościołem posiadającym tytuł bazyliki większej jest Santa Maria Maggiore – monumentalna świątynia położona na Eskwilinie. Nazywana jest również Santa Maria della Neve – kościół Matki Boskiej Śnieżnej.

Według legendy podczas objawienia Matka Boska ogłosiła, że w miejscu, w którym w środku lata spadnie śnieg, ma powstać świątynia. Śnieg ponoć pojawił się właśnie na wzgórzu Eskwilin, gdzie w pierwszej połowie V wieku rozpoczęto budowę kościoła.

Bazylika ma wprawdzie XVIII-wieczną fasadę, ale architektura wnętrza zdradza odległy czas powstania budowli – a zwłaszcza pochodzące z V stulecia mozaiki. Na ołtarzu, pod baldachimem znajduje się relikwiarza – tzw. Sacra Culla – gdzie przechowywane są relikwie żłóbka świętego.

Kościół św. Marcelego w Rzymie

San Marcello al Corso czyli kościół św. Marcelego to tzw. kościół stacyjny – jedna z wielu rzymskich świątyń, w których zgodnie z tradycją celebruje się stacje wielkopostne. Każdemu dniu Wielkiego Postu przypisany jest jeden kościół, a w środę w tygodniu poprzedzającym Wielki Tydzień uroczysta liturgia odbywa się w San Marcello.

Świątynia o barokowej fasadzie i XVI-wiecznym wnętrzu słynie z krucyfiksu, w cudowny sposób ocalałego z pożaru w 1519 roku. Krucyfiks niesiono kilka lat później w procesji, która miała przepędzić panującą zarazę – co o dziwo po około dwóch tygodniach przyniosło skutek. Wydarzenie zapoczątkowało nową tradycję, kultywowaną przez kolejne stulecia.

Kościół św. Ignacego w Rzymie

Kościół Sant’Ignazio nosi swoją nazwę od św. Ignacego Loyoli – jest to bowiem kolejna świątynia zakonu jezuitów. Jak wspomniałam fasada Il Gesù stała się wzorem często naśladowanym przez barokowe kościoły, a to podobieństwo łatwo uchwycić właśnie w kościele św. Ignacego, który powstał kilkadziesiąt lat później.

Podobnie jak w Il Gesù we wnętrzu kościoła San Ignazio można zachwycić się iluzjonistycznymi barokowymi malowidłami, w tym autorstwa mistrza gatunku Andrei del Pozzo. Dla tej świątyni powstał słynny fresk na sklepieniu przedstawiający apoteozę św. Ignacego, z charakterystycznym motywem otwierania się architektury dla Niebo.

W kościele znajdziesz również inne dowody niezwykłych umiejętności barokowych malarzy jak choćby tzw. fałszywą kopułę – fresk do złudzenia przypominający wnętrze kopuły, choć namalowany na płaskiej powierzchni.

Kościół św. Pawła za Murami

San Paolo fuori le Mura to nie jedyny kościół w Rzymie „za murami” – nazwa ta ma związek z jego położeniem poza granicami wyznaczonymi przez mur Aureliana. To kolejna bazylika większa i jeden z najpiękniejszych kościołów Rzymu (a także Watykanu), znajdujący się wraz z zabudowaniami klasztornymi na liście UNESCO.

Budowla powstała według tradycji w miejscu pochówku św. Pawła – nad jego symbolicznym grobem znajduje się baldachim. Choć obecny jej kształt jest efektem XIX-wiecznej rekonstrukcji, to można przypuszczać, że w dużym stopniu odpowiada on oryginalnej formie z V wieku. Wewnątrz udało się zachować mozaiki z tego czasu, a plan budowli i wystrój przypomina Santa Maria Maggiore.

Kościół Santa Maria del Popolo

Santa Maria del Popolo przy Piazza del Popolo to kościół podlegający obecnie kardynałowi Stanisławowi Dziwiszowi. Nie to jednak sprawia, że warto go odwiedzić. Ta świątynia, która powstała kiedyś na miejscu grobu cesarza Nerona, to zbiór prac wielu wybitnych włoskich artystów.

Zacznijmy od tego, że kościół został przebudowany w stylu renesansowym. Pracowali przy nim choćby Rafael czy Pinturicchio. W XVII wieku swoją rękę przyłożył tu także Bernini.

Turyści, którzy tu wchodzą, szukają w nim jednak przede wszystkim dwóch słynnych obrazów wczesnobarokowego artysty Caravaggia: „Ukrzyżowania św. Piotra” i „Nawrócenia św. Pawła”. Te dwa arcydzieła malarstwa, oryginalne, znajdują się właśnie w jednej z kaplic kościoła. Obraz ołtarzowy to natomiast wizerunek Matki Boskiej, który według tradycji miał namalować św. Łukasz.

Kościół św. Jana na Lateranie

Czwarta i ostatnia bazylika większa w tym zestawieniu to San Giovanni al Laterano – świątynia poświęcona św. Janowi Chrzcicielowi i św. Janowi Ewangeliście, mieszcząca się w zespole architektonicznym zwanym Lateranem, powstałym jeszcze za czasów Konstantyna Wielkiego, w dzielnicy Monti.

Jak w przypadku wielu kościołów w Rzymie, obecna forma architektoniczna i wystrój bazyliki to efekt zarówno pozostałości jeszcze z IV wieku, jak i koniecznych przebudów pod okiem wybitnych włoskich architektów. Bazylika św. Jana na Lateranie zawdzięcza swój obecny kształt wspomnianemu już Francesco Borrominiemu.

Przez wieki Lateran był siedzibą papieży – i byłby nią być może do dziś, gdyby nie został spalony i ograbiony, co skłoniło głowę Kościoła do osiedlenia się w Watykanie.

Kościół św. Stanisława w Rzymie

Kościół św. Stanisława czyli Chiesa di Santo Stanislao dei Polacchi w Rzymie to pierwsza polska świątynia w tym mieście – dlatego też ciesząca się dużym zainteresowaniem polskich turystów. Znajduje się tuż obok Il Gesù, więc bez problemu można tam zajrzeć w trakcie spaceru po centrum Rzymu.

Świątynia powstała z inicjatywy kardynała Stanisława Hozjusza w XVI wieku, ale obecny kształt zawdzięcza przebudowie XVIII-wiecznej za czasów panowania Stanisława Augusta. Dzieje kościoła odzwierciedlają burzliwe losy Polski – przyłączony do niego budynek hospicjum najpierw przejął Napoleon, a w czasach zaborów car Rosji przekształcił kościół w cerkiew. Obecnie stanowi ważny ośrodek polskiego duszpasterstwa we Włoszech.

Kościół św. Piotra w Okowach

Kościół św. Piotra w Okowach czyli San Pietro in Vincoli znajduje się na wzgórzu Eskwilin i nie zawsze łatwo go znaleźć. Istotnie, ten XVI-wieczny kościół stacyjny nie jest aż tak tłumnie odwiedzany przez turystów. Ten, kto do niego trafi, zostanie jednak hojnie nagrodzony.

Poza pięknymi wnętrzami i relikwiarzem z łańcuchami (okowami) św. Piotra znajdziemy tu mauzoleum papieża Juliusza II. Może jeszcze nie wiesz, że już je gdzieś widziałeś – jego centralną rzeźbą jest posąg Mojżesza, który wykonał nie kto inny jak sam Michał Anioł.

Jeśli chcesz zobaczyć na własne oczy jedno z najbardziej znanych dzieł renesansowego mistrza, nie musisz stać w kolejce do muzeum – wystarczy, że zajrzysz do kościoła św. Piotra w okowach.

Kościół św. Praksedy

Basilica di Santa Prassede z zewnątrz niczym się nie wyróżnia. Można nawet powiedzieć, ze łatwo ją pominąć, bo też nie zaprasza okazałą fasadą. Warto jednak zajrzeć do jednego z najstarszych kościołów Rzymu – jego obecny kształt bowiem został mu nadany na przełomie VIII i IX wieku, a pierwsze wzmianki o świątyni pochodzą jeszcze z wcześniejszych stuleci.

Wnętrze zdobi wspaniały zespół bizantyjskich mozaik. Pielgrzymów może zainteresować informacja, że znajdują się tu relikwie słupa, przy którym biczowany był Jezus Chrystus. Bazylika św. Praksedy należy również do kościołów stacyjnych, a tradycyjne, uroczyste nabożeństwo przypada tutaj na Wielki Poniedziałek.

Kościoły w Rzymie: podsumowanie

Na koniec jeszcze kilka uwag praktycznych. Jeśli planujesz zwiedzić kościoły Rzymu, nie zapomnij sprawdzić, w jakich godzinach są czynne i udostępniane dla turystów – w czasie nabożeństwa nie będzie można swobodnie się po nich poruszać, a tym bardziej robić zdjęć, więc najlepiej nie zostawiać sobie tej atrakcji na niedzielę.

Nawet jeśli wchodzisz do świątyni w godzinach zwiedzania, zachowaj ciszę i stosuj się do obowiązujących zasad. Zwróć szczególną uwagę na strój – jeśli przebywasz w Rzymie podczas upalnego lata, weź ze sobą np. szal, którym można okryć ramiona, nie zakładaj też bardzo kusych spodenek czy sukienek, w przeciwnym razie możesz zostać wyproszony ze świątyni lub w ogóle do niej niewpuszczony.

W Rzymie na każdym kroku napotkamy zabytkowy kościół, który kryje w sobie prawdziwe skarby. Warto więc dobrze opracować sobie mapę pieszego zwiedzania.

A tobie udało się zwiedzić wszystkie świątynie z mojej listy? A może chciałbyś zachęcić do odwiedzenia kościoła, którego nie udało mi się opisać? W takim razie zostaw komentarz, a tymczasem przypominam, że mniej znane atrakcje Rzymu znajdziesz w naszym specjalnym e-booku „Sekretne Miejsca Rzymu„!